Genderbewust taalgebruik: voornaamwoorden
In het Nederlands gebruiken we de voornaamwoorden hij, hem en zijn om naar mannen te verwijzen en ze/zij en haar om naar vrouwen te verwijzen. Er is nog geen overeenstemming welke enkelvoudige voornaamwoorden gebruikt kunnen worden om te verwijzen naar een non-binaire persoon of naar personen in het algemeen. Dit is een proces dat in ontwikkeling is. Op deze pagina vind je een aantal tips die je kunnen helpen om in zulke gevallen een keuze te maken.
Verwijzen naar een non-binaire persoon
Voor het verwijzen naar een specifieke non-binaire persoon gelden de volgende vuistregels:
Gebruik de voornaamwoorden die de persoon in kwestie verkiest.
Op dit moment verkiezen non-binaire personen vooral die en hen als onderwerp, lijdend en meewerkend voorwerp en na een voorzetsel. Als bezitsvorm kiezen ze meestal voor diens of enkelvoudig hun. Er zijn verschillende combinaties mogelijk: die/die/diens, die/hen/hun of hen/hen/hun. Er zijn ook non-binaire personen die hij/hem/zijn of zij/haar/haar verkiezen.
Enkele voorbeelden:
non-binaire voornaamwoorden onderwerp lijdend voorwerp meewerkend voorwerp na voorzetsel bezit die/die/diens Dit is Chris. Die zal de vergadering leiden.
Waar is Chris? Ik heb die niet gezien.
Heb je Chris al op de hoogte gebracht? Ja, ik heb die een mail gestuurd. Heb je Chris gemaild? Nee, ik heb met die gebeld. Chris heeft me vorige week diens nota bezorgd. die/hen/hun Dit is Chris. Die zal de vergadering leiden.
Waar is Chris? Ik heb hen niet gezien.
Heb je Chris al op de hoogte gebracht? Ja, ik heb hen een mail gestuurd. Heb je Chris gemaild? Nee, ik heb met hen gebeld. Chris heeft me vorige week hun nota bezorgd. hen/hen/hun Dit is Chris. Hen zal de vergadering leiden.
Waar is Chris? Ik heb hen niet gezien.
Heb je Chris al op de hoogte gebracht? Ja, ik heb hen een mail gestuurd. Heb je Chris gemaild? Nee, ik heb met hen gebeld Chris heeft me vorige week hun nota bezorgd. Gebruik 'die' als je de voorkeur van de persoon in kwestie niet kent.
Die heeft als voordeel dat het al geruime tijd als verwijswoord voor personen gebruikt wordt en voor alle genders bruikbaar is. Het is ook een enkelvoudsvorm, in tegenstelling tot hen en hun, die normaal gezien verwijzen naar meer dan één persoon.
Over de bijbehorende bezitsvorm bij die is nog geen duidelijkheid.
Verwijzen naar personen in het algemeen
Om naar personen in het algemeen, ongeacht hun gender, te verwijzen, is het van oudsher gebruikelijk om mannelijke vormen te gebruiken, zoals in de voorbeelden hieronder.
- Een manager moet zijn personeelsleden motiveren.
- Als een klant je mailt, moet je hem zo snel mogelijk een antwoord sturen.
- Elke burger moet zijn nieuwe adres doorgeven als hij gaat verhuizen.
- Een aanvrager komt in aanmerking voor de subsidie als hij voldoet aan de volgende voorwaarden.
Dat gebruik wordt steeds meer als onwenselijk beschouwd, omdat mannelijke voornaamwoorden vaak in eerste instantie een mannelijk beeld oproepen, terwijl de bovenstaande zinnen ook naar een vrouw of een non-binaire persoon kunnen verwijzen. Als je mannelijke vormen wilt vermijden, kun je de volgende strategieën toepassen.
Gebruik de meervoudsvorm.
De meervoudige voornaamwoorden ze/zij, hen en hun verwijzen naar alle genders. Probeer dus zoveel mogelijk in het meervoud te formuleren als je schrijft over een categorie van personen.
- Managers moeten hun personeelsleden motiveren.
- Als klanten je mailen, moet je hun zo snel mogelijk een antwoord sturen.
- Alle burgers moet hun nieuwe adres doorgeven als ze gaan verhuizen.
- Aanvragers komen in aanmerking voor de subsidie als ze voldoen aan de volgende voorwaarden.
Gebruik 'die' als de meervoudsvorm niet mogelijk is.
Soms kan een zin niet in het meervoud worden geformuleerd. In dat geval kun je die gebruiken.
- De minister kan daarover advies vragen als die dat nodig vindt.
Als bezitsvorm bij die kan diens of dies worden gebruikt, al zijn die vormen nog niet ingeburgerd in die betekenis.
- De voorzitter of diens/dies gemachtigde kan daarover beslissen.
Gebruik de tweede persoon ('je', 'u') in plaats van de derde persoon.
Als je naar de lezer van je tekst verwijst, kun je die rechtstreeks aanspreken met je of u.
- Als manager moet je je personeelsleden motiveren.
- U moet uw nieuwe adres doorgeven als u gaat verhuizen.
Gebruik verschillende voornaamwoorden naast elkaar.
Als je echt wilt beklemtonen dat zowel vrouwelijke, mannelijke als non-binaire personen bedoeld zijn, kun je verschillende voornaamwoorden naast elkaar gebruiken, met of zonder schuine strepen. Zulke woordcombinaties zijn wel nogal omslachtig en soms stilistisch storend, zeker als er veel verwijswoorden voorkomen in een tekst.
- We streven naar een samenleving waarin iedereen kan en mag zijn wie hij, zij of die is.
Zoek een formulering zonder persoonlijke voornaamwoorden.
Soms kun je een zin formuleren zonder persoonlijke voornaamwoorden.
- Personeelsleden kunnen motiveren is een belangrijke vereiste voor een manager.
- De voorzitter of de gemachtigde van de voorzitter kan daarover beslissen.
- Wie voldoet aan de volgende voorwaarden, kan in aanmerking komen voor de subsidie.
Meer informatie
Meer informatie over dit onderwerp vind je op Taaladvies.net(opent in nieuw venster).