Voorbereiding van teksten
Voor je begint te schrijven, is het belangrijk om goed na te denken voor wie en waarom je schrijft. Op basis daarvan kun je bepalen welke tekstsoort het meest geschikt is, en welke informatie in je tekst moet staan.
Leer je doelgroep kennen
Als je heerlijk helder wilt communiceren, is het essentieel om zo veel mogelijk rekening te houden met je doelgroep. Hoe beter je je in je doelgroep inleeft, hoe beter je je boodschap erop kunt afstemmen. Daarom is het goed om er zo veel mogelijk over te weten te komen. Relevante kenmerken zijn bijvoorbeeld:
- lees-, schrijf- en taalvaardigheid
- culturele achtergrond
- leeftijd
- voorkennis
- opleidingsniveau
- digitale vaardigheden
- gender.
Om de kenmerken van je lezers te bepalen, kun je als volgt te werk gaan:
- Baseer je op eerdere communicatie met de doelgroep.
- Organiseer een vooronderzoek waarin je de leden van de doelgroep interviewt of een schriftelijke enquête afneemt.
- Bekijk bestaand onderzoek en relevante literatuur over de doelgroep.
Bepaal je tekstdoel
Als je communiceert, heb je een bepaald doel: je wilt iets bereiken bij de lezers. Het is belangrijk om dat doel goed voor jezelf te omschrijven. Je kunt dan gemakkelijker het geschikte medium kiezen, de relevante informatie selecteren en je boodschap op de juiste manier opbouwen.
De effecten die je met je tekst wilt bereiken, kunnen betrekking hebben op de kennis, de vaardigheden, de houding en de gedragsintenties van de doelgroep.
Er zijn 4 soorten tekstdoelen:
Voorbeeld:
Je maakt een nieuwsbericht waarin je uitlegt wat het voorzitterschap van de Europese Unie precies inhoudt.
Voorbeeld:
Je schrijft een webpagina waarin je uitlegt welke stappen mensen moeten volgen om een studietoelage aan te vragen.
Voorbeeld
Je schrijft een beleidsnota om lezers ervan te overtuigen dat een bepaald beleid moet worden gevoerd.
Voorbeeld:
Je schrijft een folder waarin je mensen motiveert om zich te laten vaccineren tegen griep.
In de praktijk hebben teksten meestal verschillende doelen. Meestal is er één hoofddoel en dienen de andere doelen om het hoofddoel te ondersteunen.
Ga na waarom de lezers de informatie nodig hebben
Ook de lezers hebben een bepaald doel als ze een tekst lezen: ze hebben de informatie nodig om iets te bereiken. Door vooraf goed na te denken over de doelen van je lezers, kun je je tekst beter afstemmen op wat je lezers nodig hebben.
Er zijn 4 soorten lezersdoelen:
Voorbeeld:
Je leest een nieuwsbericht om te begrijpen wat het Europese voorzitterschap precies inhoudt.
Voorbeeld:
Je leest een webpagina omdat je een studietoelage wilt aanvragen.
Voorbeeld
Je leest een beleidsnota omdat je je standpunt over een bepaald onderwerp wilt bepalen.
Voorbeeld:
Je leest een folder over griepvaccinatie om te beslissen of je je al dan niet laat vaccineren tegen griep.
Bepaal de tekstsoort
De tekstsoort moet passen bij de kenmerken van de doelgroep, bij het tekstdoel en bij het doel van de lezers. Mogelijke tekstsoorten zijn een webpagina, een folder, een brochure, een handleiding, een stappenplan, een brief, een mail enzovoort. Vaak is het nuttig om verschillende tekstsoorten te combineren, bijvoorbeeld een korte uitleg in een mail met doorverwijzing naar gedetailleerde informatie op een website.
Bepaal welke informatie je lezers nodig hebben
Als je de inhoud van de tekst bepaalt, moet je je in de eerste plaats afvragen welke informatie de lezers nodig hebben, en niet wat je zelf graag wilt vertellen.
- Stel alle vragen die mensen uit de doelgroep ook kunnen stellen: wie, wat, waarom, waarvoor, hoe, wanneer?
- Maak eventueel gebruik van AI-tools als Copilot en ChatGPT om te brainstormen over de inhoud van je tekst.